سفارش تبلیغ
صبا ویژن
صفحه اصلی پیام‌رسان پارسی بلاگ پست الکترونیک درباره اوقات شرعی

87/6/27
11:2 ص

حضرت سکینه

  

گرچه مطابق متون اولیه، معروف و مشهور چنین است که حضرت زهرا (س) پنج فرزند به نامهای حسن،

حسین، زینب، ام کلثوم و محسن (یا مُحَسَّن) داشت و نامی از دختری به نام سکینه نیامده است، ولی 

پاره ای از روایات که قبل از این متون بوده است و ذکر خواهد شد، بیانگر آن است که حضرت زهرا (س) 

دختری به نام سکینه نیز داشته و حتی او در ماجرای کربلا نیز حاضر بوده است.

ولی ذکر نشدن نام او در کتب انساب و رجال در ضمن شمارش فرزندان حضرت علی(ع) ، دلیل قاطعی بر 

نبود چنین فرزندی برای امیرمؤمنان علی(ع) و زهرا (س) نیست، چرا که ذکرنشدن بعضی از نامها، و 

اهمال در این مورد در کتب انساب و رجال، بسیار است و نبودن ذکر آنها دلیل بر عدم وجود آنها نخواهد 

شد.

اما در موارد دیگر، در پاره ای از متون، نام حضرت سکینه بعنوان دختر امیر مؤمنان علی(ع) آمده است، و 

برای ما همان روایات کفایت می‏کند.



 

در اینجا چند روایت که بیانگروجود دختری به نام سکینه برای حضرت علی(ع) است، نقل می‏شود:

1- ابوجعفر محمد بن جریر طبری شیعی، عالم و محدث بزرگ اوایل قرن چهارم هجری در کتاب خود

 دالائل الامامه به سند خود از امام صادق و او از امام باقر و او از برادرش زیدبن امام سجاد نقل می‏کند 

که:

 

«عَن اَبِیهِ عَن سَکِینَةَ وَ زَینَبَ اِبنَتَی عَلِیًّ، عَن عَلُِیًّ (ع) قالَ: قالَ رَسُولُ اللهِ (ص) اِنَّ فاطِمَةَ خُلِقَت حُورِیَّةٌ 

فِی صُورَةِ اِنسِیَّةٍ.» (از پدرش _ امام سجّاد (ع) _ و او از سکینه و زینب (ع) دو دختر علی (ع) نقل کرد که 

علی (ع) گفت: رسول خدا (ص) فرمود: همانا فاطمه (ع) حویّه _ بانوی بهشتی _ است که بصورت 

انسان آفریده شده است).

 

مطابق این روایت، حضرت علی (ع) دختری به نام سکینه (ع) داشت؛ و از مقام ارجمند او همین بس که 

امام سجاد (ع) از او نقل روایت میکند.

 

2- ورقةبن عبدالله در ضمن گفتار مشروحی میگوید: در مکّه پس از طواف کعبه، با فضّه کنیز حضرت زهرا 

(س) ( پس از گذشتن سالها از وفات حضرت زهرا (س)) ملاقات کردم، و از او تقاضا کردم تا پاره‏ای از 

احوال حضرت زهرا (س) هنگام وفاتش را برایم بیان کند. قطرات اشک از چشمانش جاری شد و سپس به 

شرح ماجرا پرداخت تا به اینجا رسید که حضرت علی(ع) پس از غسل دادن و کفن کردن بدن مطهر حضرت 

زهرا (س)، ضمن گفتاری فرمود:

 

"فَلَمّا هَمَمتُ اَن اَعقُدَالرِّداءَ نادَیتُ یا اُمَّ کُلثومَ! یا زَینَبُ و یا سَکِینَةُ! یا فَضَّةُ! یا حَسَنُ و یا حُسَینُ! هَلُمُّوا 

تَزَوَّدوا مِِن اُمِّکُم، فَهذَاالفِراقُ و اللِّقاء ُفِی الجَنَّةِ."

 

(بحار ج 43 ص 174 و 179 ، بیت الاحزان محدث قمی، ص 182)

 

"هنگامی که تصمیم گرفتم بند کفن زهرا (س) را ببندم، صدا زدم : ای ام‏کلثوم! ای زینب! ای سکینه! ای 

فضه! ای حسن و ای حسین! به پیش آیید و از مادرتان زاد وتوشه برگیرید، که اکنون وقت فراق است که 

ملاقات با او در بهشت حاصل خواهد شد."

 

این روایت دلالت دارد که سکینه دختر حضرت زهرا (س) بوده است، باتوجه به اینکه در آن عصر، بانویی از 

اهل بیت به نام سکینه وجود نداشته است، و سکینه دختر امام حسین(ع) هنوز به دنیا نیامده بود.

 

3-در کتاب امالی شیخ طوسی، و وسائل الشّیعه (کتاب النّکاح، باب عدم جواز نظر الخصی الی المریة) از 

حضرت رضا نقل میشود و او از پدرانش روایت میکند که امام حسین(ع) فرمود:

 

« اُدخِلَ عَلی اُختِی سَکِنَةَ بِنتِ عَلِیًّ خادِمٌ، فَغَطَّت رَأسَها مِنهُ، فَقِیلَ لَها: اِنَّهُ خادِمٌ؟ فَقالَ هُوَ رَجُلٌ مُنِعَ 

مِن شَهوَتِهِ.» (بردهای _ خواجه _ بر خواهرم سکینه دختر علی(ع) وارد شد. سکینه موی سرش را از او 

پوشانید، یکی از حاضران از سکینه پرسید: او که بردهای خواجه بیش نیست؟ (چرا سرت را از او 

پوشاندی؟) سکینه در پاسخ فرمود: «در هر حال او مرد است؛ هر چند که از شهوتش جلوگیری شده 

باشد»).

 

این روایت علاوه بر اینکه بر وجود حضرت سکینه به عنوان دختر امیرمؤمنان علی(ع) دلالت دارد، بیانگر

مقام ارجمند حضرت سکینه است، و اینکه چنین بانویی در میان خاندان رسالت، معروف بوده است، چرا

 که امام حسین(ع) امام معصوم بود و نیاز به نقل فتوا از دیگری نداشت و چنین نقلی حاکی است که

امام حسین(ع) قصد داشت مردم را از جلالت مقام حضرت سکینه باخبر سازد و اعلان کند که حضرت

 سکینه به فقه و احکام دین آشنای کامل دارد.

ضمناً سه روایت مذکور، در سه موردِ کاملاً مختلف، یکی در شأن و مقام حضرت زهرا (س) ، و دیگری در 

مورد دعوت امیرمؤمنان علی(ع) از حسن و حسین و زینب و سکینه برای آخرین دیدار با حضرت زهرا (س)

،و سوّمی در ذکر حجاب است. بدیهی است که چنین موضوعی ممکن نیست هرگز توطئة جمعی برای 

دروغسازی باشد، تا به این وسیله دحتری به نام سکینه را بر دختران امیرمؤمنان علی(ع) بیفزاید.

 

همچنین ذکر قبر مطهر آن بانو که دهان به دهان و نسل به نسل از قرنها گذشته، تا حال که از زبان مردم 

منطقه داریّا (نزدیک دمشق) نقل شده نیز بیانگر یک واقعیت عینی است، نه خیالی، زیرا هیچگونه  

داعی برکذب چنین شایعه ای وجود نداشته است.

 

درست است که نام بانو در کتابهای تاریخی رسمی معروفی که در قرن سوم به بعد نوشته شده است، 

نیست، ولی باید توجه داشت که در آن وقت حدود دو قرن از عصر حضرت سکینه می‏گذشت، وانگهی از 

طرف نویسندگان چندان اهتمامی به ذکر نامهای فرزندان امامان-جز آنان که مشهور بودند و در میان 

حوادث، بیشتر آشکار بودند- نمی شد.

 

ذکر این نکته در اینجا قابل توجه است که : شورشهای پیاپی و درگیریهایی که در حجاز و عراق وجود 

داشت، بسیاری از اهل بیت رسول خدا(ص) و آل علی(ع) را ناگزیر کرد تا به دمشق و اطراف آن که نسبتا 

جای امنی بود، روانه شوند و بر همین اساس، قبور مطهر بسیاری از آنها در قبرستان باب الصغیر دمشق 

قرار دارد، مانند: قبر ام کلثوم دختر علی(ع)، قبرسکینه دختر اما حسین(ع)، قبر حمیده دختر حضرت 

مسلم، قبر ام‏سلمه همسر پیامبر، قبر اسماء همسر جعفرطیار، قبر فضه خادمه حضرت زهرا (س) و ... 

همچنین مرقد مطهر حضرت زینب واقع در منطقه راویه، در هفت کیلومتری جنوب شرقی دمشق.

 

توضیح اینکه: سرزمین شام پس از نابودی معاویه و یزید، سرزمین بسیار مناسبی برای سکونت خاندان 

نبوت و آل علی(ع) بود، و چنانکه تاریخ نشان می‏دهد، دو قبیله همدانی ویمانی که از شیعیان 

امیرمؤمنان علی(ع) و از دوستان صمیمی آن حضرت بودند، در برابر فتنه ابن زبیر، از حجاز و عراق به 

اطراف دمشق هجرت کردند و در روستاهای اطراف دمشق مانند حَجِّیرا (که امروزه حجیّره خوانده 

می‏شود)، عین ثرما، صنعاء، راویه، داریّا و ... ساکن شدند.

 

یکی از این طوایف، طایفه خولان (همسایه قبیله همدان در وطن اصلیشان قسمت شرقی یمن) بود. 

اینها با عده ای از قبایل یمانی در روستای "داریّا" ساکن شدند، که اکثریت آنها از طایفه خولان بودند. 

طایفه خولان گرچه شیعه بودند ولی همانند طایفه همدانیها محکم و استوار نبودند، از سوی دیگر 

همدانیها بیشتر در منطقه راویه سکونت داشتند و همین امر موجب شد که بستگان امیرمؤمنان علی(ع) 

در میان شیعیان آن حضرت در امنیت زندگی کنند، و نظر به اینکه پیوند مکتبی همدانیها محکمتر بود، نام 

حضرت زینب و آثار مرقد مطهر او را در منطقه راویه دمشق به خوبی حفظ کردند، ولی کم توجهی طایفه 

خولان که در منطقه داریّا بودند، موجب فراموشی ذکر نام مبارک حضرت سکینه دختر علی(ع) شد، در 

عین حال، به رغم کم توجهی آنها لطف خدا شامل حفظ نام سکینه شد، و نام او و محل مرقد او همواره 

نسل به نسل و قرن به قرن زبانزد مردم داریّا بوده وهست و این، دلیل مهمی در این راستا است.

 

به هر حال، این بررسی کوتاه به نوبه خود بیانگر تأییدهای دیگر بر صدق وجود مرقد حضرت سکینه دختر 

حضرت علی(ع) در منطقه داریّا (نزدیک دمشق) است.

   

 

نظریه بعضی محدثان و بزرگان

 

مطالب گوناگونی از علمای محقق و مورد اعتماد نقل شده است که هرکدام می‏تواند تأییدی بر این 

مطلب باشد که حضرت امیرمؤمنان علی(ع) دختری به نام سکینه داشته است، به عنوان نمونه:

 

1- در میان محدثان و مورخان ، علامه شعرانی (قطب‏الربانی ، عبدالوهاب شعرانی، متوفی در محرم 

سال 687 هـ ق) در کتاب خود الطبقات الکبری یکی از دختران علی(ع) را سکینه ذکر کرده است. 

نیز مرحوم آیت الله شیخ علی نمازی(متوفی در ماه ذیحجه سال 1405 هـ ق) در کتاب مستدرکات سفینه 

البحار چنین می نویسد:

"سَکیِنَةُ بِنتُ اَمیرِالمؤمِنینَ لمَ یَذکُرُوها، وَ قَد رَوی السَّجّادُ عَنها وَ عَن زَینَبَ، عَن اَبیهُما اَمِیرِالمؤمِنینَ فَضلَ 

فاطمةَ الزَّهراءِ" (سکینه دختر امیر مؤمنان علی(ع) که او را (مورخان) به این عنوان یاد نکرده اند با اینکه 

اما سجاد(طبق روایتی که گذشت) توسط او و زینب از پدرشان علی(ع) در فضیلت حضرت زهرا (س) نقل 

روایت می کند).

 

2- همچنین عالم فرزانه شیخ عبدالحمید مهاجر عراقی- یکی از بزرگان اهل منبر که تألیفات و تحقیقات 

فراوانی دارد- نقل کرده است : بانویی به نام حضرت سکینه دختر حضرت علی(ع) در کربلا حضور داشته 

است. او هنگام وداع آخر در عاشورا حاضر بود، و وقتی امام حسین(ع) به سوی میدان می رفت، متوجه 

شد که خواهرش زینب در گوشه یکی از خیمه ها نشسته و از شدت غم و اندوه نزدیک است جان 

تسلیم کندو امام حسین(ع) خواهرش سکینه را صدا زد و فرمود:

"یا اُختِی سَکینةُ اَدرِکِی اُختَنا زَینَبُ، تَجُودُ بِنَفسِها. "

(ای خواهرم سکینه خواهرمان زینب را دریاب و از او مراقبت و نگهداری کن نزدیک جان ببازد ).

 

3- در کتاب اغانی آمده است که در یکی از مجالس، دختر عثمان بن عفّان از روی فخر به سکینه گفت: 

"اَنَا بِنتُ الشَّهِیِد" (من دختر شهید هستم ) حضرت سکینه سکوت اختیار کرد تا اذان گو اذان گفت ، وقتی 

به جمله "اشهد ان محمد رسول‏الله" رسید حضرت سکینه به او فرمود: "آیا این رسول پدر من است یا پدر 

تو؟" دختر عثمان شرمسار شد وگفت :" من دیگر هرگز بر شما فخر نمی کنم".

به احتمال قوی، این سکینه همان سکینه دختر علی(ع) است. به هرحال باب احتمال باز است و از 

بررسیهای عمیق می توان به مطالب تازه ای در این باره دست یافت.

 

4- استاد گرانقدر حضرت آیت الله حاج شیخ حسین شب زنده دار(دامت برکاته) نقل کرد که در عصر 

مرجعیت آیت الله العظمی آقای بروجردی (قبل از سال 1340 شمسی) مرحوم آیت الله حاج میرزا ابوالفضل 

زاهدی قمی که از علمای محقق و برجسته حوزه علمیه قم بودند، در منزل آقای بروجردی منبر رفتند. 

روزی در آن مجلس باشکوه که علمای برجسته حاضر بودند، در محضر آیت الله العظمی بروجردی تاکید 

می فرمودند:" به رغم اهمال تاریخ و عدم ذکر بانویی به نام سکینه بعنوان دختر حضرت علی(ع) در 

کتابهای معروف حدیث و تاریخ چنین بانویی وجود داشته است و باید این نام احیا شود."

او این مطلب را در محضر مرجع کل، فقیه بزرگ ، آیت الله العظمی بروجردی بیان می‏کرد. با توجه به اینکه 

آقای بروجردی علاوه برمکانت عالی در فقه و اصول ، در علم رجال و شناخت اسانید یدی طولا و تسلطی 

گسترده وعمیق داشتند، روا نبود که شخصی مثل آیت الله زاهدی قمی ، در چنان محضری سخنی بی 

ربط بگوید و یا گزافه گویی کند.

 

نتیجه گیری و جمع بندی

 

از روایات و مطالب فوق، فهمیده می‏شود که امیرمؤمنان علی(ع) دختری به نام سکینه داشته که با کمال 

تأسف ذکر و یاد او در کتابهای معروف نیامده و این نیز مظلومیت دیگری برای خاندان رسالت است که 

ذکرشان فراموش شود و گهگاه در بعضی از کتابها به چشم بخورد.


مشخصات مدیر وبلاگ
 
لوگوی وبلاگ
 

عناوین یادداشتهای وبلاگ
خبر مایه
بایگانی
 
صفحه‌های دیگر
دسته بندی موضوعی
 
مردمک ، mar2mak ، a ، Mar2makمردمک ، http://mar2mak.tk/ ، آآ ، رجب ، ایران ، afra ، افتخار ، معجزه ، شیعه ، mar2mak.parsiblog.com ، نماز توبه ، نماز مشکل گشا ، نوح ، نوروز ، نوروز یک جشن ملی ، هدیه خدا ، هر چه بنده بخواهد اجابت می­شود. ، هرگاه بنده ای مرا بخواند ، هزار راز ، هفت قانون معنوی موفقیتmar2mak مردمک ، هفده ربی ، همانند سیب باش ، وامان از غش ، وبلاگ مردمک ، ورسیدن به ارزو ها ، وصیت نامه داریوش هخامنش ، وصیت نامه مولانا ، وصـیـت نامـه ی داریـوش کـبـیـر ، وولادت امام رضا ، یاد گرفتم که ، یک سکوت ، کارمندان ایده‌های خوب ندارند ، کارنامه مدرسه ، کسی واقعا خدا را دوست دارد ، کسی که از چهار چیز بیم دارد، چگونه به چهار کلمه پناه نمی برد! ، کلیپ ولادت امام رضا علیه السلام کلیپ ولادت امام رضا علیه السلام ، mardomak ، آ َAصمصام در مجلس نیایش ، شیفتگان شریعت علمی علوی ، صدای تاختن ، صدای شکستن اقتصاد ایران ، ضد وهابیت ، عاقبت کار ، عالم ، عباس ، عبدالعظیم ثواب زیارت ، عزت نفس ، عشق ، عطشان ، عظمت ، علامت @ ، علت پیشرفت ژاپنی‌ها را بدانید ، علم ، علی ، علی مولود کعبه ، عوامل عمده شکست مدیریت mar2mak ، عیسیی ، فراموش ، فردوسی و حب اهل بیت ، فرشته ها زن هستند ، فروش کوکاکولا در خاورمیانه ، فقر ، فهمیدن ، قابوس‌نامه ، قاتل حضرت زهرا کیست؟ ، قدر یک سیب ، قدم اول ، قرائت ، قصه عادت ، قلب ، قلب مومن جزیره خضراء است ... ، قیصر روم ، کبوتر ، کدامیک را انتخاب خواهید کرد؟ ، کسی که می خواهد اهل معرفت شود ، کلاغ و طوطی ، کلمات کلیدی: ، کهن ، کویر ، گرگ ، گریه کن ، گزیده یی از قابوسنامه ، لایق ، لیلة الرغائب ، لیلی مجنون ، ماجرای اسب ابی و لاک پشت(کمتر زچوبی نیستی....) ، مانع موفقیت ، مبادا رها کنی ، مترسک ، متفاوت ، محرم ، مدیران اسباب بازیهای جدید نمیخرند ، مدیران اشتباه نمیکنند ، مدیران روزنامه نمیخوانند، ، مدیران فراموش نمیکنند ، مدیران نمیخوابند ، مرحوم قاضی (ره) و حضرت امام خمینی (ره) ، معجزه زندیگیت ، معلم مردمک mar2mak ، معلول ، مکه ، مناظره میان (شیخ مفید )و عالم سنی ، منهج الصادقین ، مهمان خدا ، موبایل زدگی در ایران ، موسم است،حج کن! ، موعظه آیت الله جوادی آملی ، مولود کعبه ، موهبت الهی ، میلاد ، میلاد پیامبر مهربانی ، نابودگر ، ناتوانی شاه ، نخستین روز امامت امام عصر علیه السلام ، نذر آرایشگر ، نقش انگشتر ، نماز امام رضا... ، آخرین کلمات ، آدم کربلا ، آزادی ، آفرین به حسادت! ، آن ها به جبهه رفتند ، اینها شدند طلبکار ، آنجا بهشت نیست، دوزخ است. ، آیا میدانید: ، اا ، ابولفظل ، ارزش ، از امام هادی(ع) نقل شده است ، از قیود ، ازادی ، مردمک وبلاک ، مردمک وبلاگ ، مردمک ، مردمک mar2mak ، مردمک چشم ، مردمک، اهل آسمون، رحم، اهل زمین، mar2ma.tk ، مشکل فضا یی ، مشکلات زندگی ، مصر ، افتخار شیعه ، السلام علیک یا غریب الغربا السلام علیک یا علی ‌بن ‌موسی‌ ا ، المتمسکین بولایت امیر المومنین علی ابن ابیطالب (ع) ، امام حسن ، امام حسین از دیدگاه افراد مشهور ، امام رضا ، امام زمان ، امام صادق ، امام صادق ادعای دوستی ، امام محمر باقر ، امروز ، امن ، انسان‌ها را به چهار دسته تقسیم است: ، او چه کسی ، اولین لعن کنندگان به آن دو اهل بیت بودند ,وبلاگ مردمکmar2mak, ، ایا ظاهر شما به کارتان صدمه می زند؟مردمک mar2mak مردمک ، ، Aآ کوچک کردن دنیا ، f ، َmar2mak ، mar2mak با 8 سوال در مورد حیوانات خود را بشناسید! ، mar2mak بوی محرم می آید ، ‌ علی ، "این الرجبیون" ، "نوروزتان نوروح باد " ، .parsiblog ، ? نکته‌ای که در نو‌آوری شرکت گوگل ، ،حجاب/ بهشت وحور/مناجات/مردمکmar2mak// ، 10 نکته مهم جهت حفظ آراستگی یک مرد مردمک mar2mak ، 10 کلید طلائی برای خلق زندگی ای که آرزویش دارید ,مردمکmar2mak ، 13 رجب ، رزق وروزی ، رستم ، رسم خوردن ماهی در شب نوروز ، رنگ دروغ ، روانشناسی رنگ‌ها mar2mak مردمک ، روزی دادی رایگان بیامورز رایگان که توخدایی نه بازرگان دانایی ده ، روزی نیز دهد ، ریسک ، زبان عربی ، زسفیر سابق انگلیس ، زمان زیادی نداری ، زندگی یک گل سرخ است ، زیبایی رایگان است مردمک mar2mak ، سال 2012 چه بر سر زمین خواهد آمد؟ ، سالروز شکافتن هر ساله ی کعبه مبارک باد ، ستاره ، سرنوشت برگ ، سعی ، سفید ، سوتک ، سوره حمد ، سیاه وسفید ، ش ، شاخه ی حیات ، شاگرد و راهب پیر ، شب یلدا ، شتر مرغی ، شجاعت ادامه دادن زندگی ، شرم ، شروع بلا ، شعبان ، شفاعت بی حد ومرزحضرت زهرا/مردمک/http://mar2mak.tk/ ، شکاف کعبه ، شگرد آیت‌الله مدرس برای کسب در آمد ، شما خدا هستید ، شمع ، شهادت پیامبر اکرم ص ، شهید ، شور ، شیرجه ، بدون شرح ، بزرگترین حکمت چیست ، بسم الله الرحمن الرحیم ، بندگان نیک خدا ، به طفیل ذوات مقدس محمد ، ایلیا ، شبر ، شبیر و فاطمه علیهم السلام ، بهترین راه ، بهشت در روح ، بوی محرم می آید ، بی نیازی ، بیل گیتس و جنرال موتورز ، پشتکار ، پنج کار برای دوری از گناه ، پند حکیانه در باب مشارکت با نزدیکان ، ت ، تئوری 30 دقیقه ایmar2mak ، تا بهشت دو قدم راه ، تاثیر سوره حمد ، تحیت بر ملائکه ، تست جدید روانشناسی با 8 سوال در مورد حیوانات خود را بشناسید! ، تشابه ذهن احمق و مردمک چشم ، تشکر به معنای حقیقی بی ریا خالص ، تفسیر امام رضا (ع) از قرآن کری ، تلاش ، تنها یک موعظه ، تنهایی ، تولد ، ثواب ، جان ، جایگاه ، جرم چیدن گل ، جواز بهشت ، چتر لطف و مرحمت الهی ، چرا آدمى گاهى مطالبى را که مى داند به یاد نمى آورد. ، چرا به غرق گناه شدن خوشنود شدیم ، چشمه ، چفیه ، چه کسی یا کسانی وموجبات شهادتش را فراهم کردند ، چو بیشه تهی ماند از نره شیر ، حب علی(ع) ، حجاب درایین زرتشت ، حداقل شرط لازم برای موفقیت . ، حدیث امام رضا(ع) ، حرفهایی برای نگفتن ، حضرت زهرا ، حضرت زینب کبری :روز پرستار :فرشتگان سفید پوش ، حضرت علی اکبر علیه السلام ، حکایتی از آیت الله قاضی و آیت الله خوئی ، حمد سوره حمد نماز صبح ، حکمت خدا ، خدا را دوست دارم ، ، خدا همه جا هست ، خری در چاه // ، خسته آور ، خطر ، خورشید ، داستان دختر نمرود و حضرت ایراهیم علیه‌السلام و آتش ، داستان مداد ، داستان مدیریتی ، دانشگاه استنفورد ، دانشنامه رشد ، دانه عشق ، دختر خانم ودو راهب ، در بسته باز کردن ، دروازه بهشت ، دریا ، دست هایی مقدس ، دعا از نیزه کارگرتر اس ، دل ، دلیل تنهایی ما... ، ده روش غلط مدیریت مردمک mar2mak ، دو تیپ افراد سازمانی ، دیار قوم لوط ، دیروز امروز خدا بخیر کنه فردا را ، دین و مذهب جن : ، دیوار شیشه‌اى ، دیوانه ، ذهن ، ذهن احمق ، راز موفقیت ، راز موفقیت در زندگی ، رازی نهان ، راه نجات mar2makمردمک ،
موسیقی


ترجمه از وردپرس به پارسی بلاگ توسط تیم پارسی بلاگ